Род Касцюшак-Сяхновіцкіх
Продкі, радавод, бацькі Тадэвуша Касцюшкі.
Як сцвярджае гісторык Анатоль Бензерук ў гістарычных дакументах старажытны беларускі род Касцюшкі герба "Рох-III" упершыню згадваецца ад першай чвэрці ХV ст., З часоў Вітаўта Вялікага.
Поўнае іх прозвішча гучала як Касцюшка-Сяхнавіцкі.
Менавіта пад гэтым імем сям'я была вядома ў афіцыйным справаводстве Вялікага княства Літоўскага, пачынаючы з сярэдзіны XVI ст.
Продкі Тадэвуша Касцюшкі на працягу цэлых дзевяці пакаленняў жылі ў Беларусі, з'яўляліся ўласнікамі зямлі паміж Камянцам, Брэстам і Кобрынам.
Цэнтрам іх спадчыны здаўна, яшчэ з 1509 г., выступала невялікі маёнтак Сяхновічы (у сучасным Жабінкаўскім раёне Брэсцкай вобласці).
Род Касцюшкі налічвае звыш 200 чалавек. Ля вытокаў роду паўстае Касцюшка Фёдаравіч (каля 1490 - 1561?), Служэбнік вялікага князя літоўскага і караля польскага Жыгімонта I Старога, ад якога ён атрымаў у валоданне Сяхновічы.
Абедзве часткі радавага прозвішча спалучалі імя заснавальніка і назва сямейнага гнязда.
У 1561 г. адбыўся першы значны раздзел сям'і і яе уладанняў паміж сынамі Касцюшка - Іванам (1530? - 1571) і Фёдарам (1540? - 1622).
Разам з тым, Касцюшка назаўжды падзяліліся на дзве вялікія галіны, званыя "Іванавичами" і "Фёдаравичами" (у гонар іх заснавальнікаў).
Прычым, старэйшая галіна паспяхова да існавала да ХХ ст. Яе шляхецтва было пацверджана ў 1852 г. расійскім Сенатам і засведчана ў Першай кнізе дваранства Гродзенскай губерні.
А вось малодшая галіна згасла (з мужчынскага боку) менавіта са смерцю генерала Тадэвуша Касцюшкі.
Яго прамым продкам быў унук Фёдара Касцюшка-Літвінаў Ян Рыгоравіч (1600? - 1647/1648), пры якім Сяхнавіцкі маёнтак дасягнуў свайго росквіту.
Каля 1620 года. Ян Рыгоравіч, заклаў драўляную капліцу, дзе амаль 150 гадоў хавалі яго нашчадкаў. (У XVIII ст. Капліца была перабудавана Аляксандрам Янам Касцюшкі).
Ніхто з шматлікіх продкаў Тадэвуша Касцюшкі ня выдаў, ня прыняў бок ворага і не паказаў яму спіну падчас бітваў.
У дзяржаве яны займалі даволі сціплыя пасады, аднак свой дваранскі гонар, заўсёды неслі высока.
Сын Яна Рыгоравіча - Аляксандр Ян Касцюшка-Сяхнавіцкі (1629 - каля 1711), падсудак брэсцкі, не толькі ўзмацніў сямейную спадчыну, але і першым стварыў радавод сваёй сям'і.
Яго сын і спадчыннік Амброжый Касцюшкі (1667 - каля 1722) - дзед Тадэвуша - вызначаўся надзвычай ганарлівым характарам.
Аднойчы ён нават зрабіў замах на графа Людвіка Пацеея, бо палічыў яго словы за уласную абразу.
Разам з тым, жонка Амброжыя, Барбара з роду Глеўскіх ўяўляла сабой прыклад жаночай прыгажосці і памяркоўнасці.
Магчыма, некаторыя рысы свайго характару Тадэвуш Касцюшка атрымаў ад дзядулі і бабулі.
Бацька Тадэвуша - Людвік Тадэвуш Касцюшка-Сяхнавіцкі (каля 1700 - 1758), мечаносец брэсцкі і ганаровы палкоўнік булавы Польнай Вялікага княства Літоўскага, усё жыццё прысвяціў выратаванні радавога маёнтка, якое збяднела ад частых войнаў, што наваламі каціліся па нашай зямлі.
Польскі гісторык Фелікс Канечны некалі заўважыў, што "палкоўнік жыў з алоўкам у руцэ", бо ўмеў выдатна маляваць, добра пісаў і наогул быў эстэтычна выхаваным чалавекам. Нялёгкія акалічнасці прымусілі яго часова перадаць Сяхнавіцкі маёнтак у карыстанне дзядзьку - харунжаму Фаўстыну Бенедыкту Касцюшкі (1672 - 1755). Існавала дамоўленасць: як толькі Людвік знойдзе магчымасць сабраць патрэбную суму грошай, валодання будуць зноў яму вернуты.
А пакуль палкоўнік стаў арандатарам атрыманага ад вяльможных Сапегаў фальварка Мерачоўшчына каля Косава.
У гэты час таксама сустрэў жанчыну, якая стала дарагіой жонкай палкоўніка.
Маці Тадэвуша Фёкла паходзіла з вядомага ў Беларусі роду Ратамскіх.
Дзяцінства яе было вельмі складаным. Як падае краязнаўца Глеб Цішук, Фёкла нарадзілася у 1718 г. у Аршанскім павеце.
Яе дзед у XVII ст. набыў фальварак Крычын, які размяшчаўся на левым беразе ракі Бярэзіна (цяпер Барысаўскі раён).
Бацька Фёклы Фларыян Казімір Ратамскага быў жанаты з Брыгідай з роду Рамановічаў, якая нарадзіла дзвюх дачок і раптоўна памерла адразу пасля з'яўлення малодшай - Фёклы.
Фларыян ажаніўся другі раз з Розай Карыбскай, пражыў з ёй 10 гадоў, моцна хварэў і памёр у сваім маёнтку Дразы, пакінуўшы на выхаванне Ружы сваіх дачок: адзінаццацігадовую Барбару і дзесяцігадовую Тэклю.
Праз паўгода пасля смерці мужа мачаха ў 1729 годзе выйшла замуж за Драздоўскага эканома Андрэя Рыхліцкага.
Апекуны непаўналетніх сіротак, прызначаныя Галоўным Трыбуналам ВКЛ, паведамлялі аб цяжкім і пакутлівым жыцця дзяўчынак, у прыватнасці, што мачыха спадчынну і маёмасць Барбары і Фёклы распрадала, частку вывезла ў маёнткі свайго бацькі, ніякага выхавання і адукацыі дзяўчынкам не дала.
У рэшце рэшт, сіроткі пакінулі Розу і яе новага мужа.
Спачатку іх прытуліў родны дзядзька Бенедыкт Ратамскі, а пасля яго смерці - цётка Тэрэза Ратамская, у якой яны выхоўваліся, пакуль не выйшлі замуж.
Прыкладна ў сярэдзіне 1739 г. або ў пачатку 1740 года, Людвік Касцюшка, як яго жартаўліва называлі тады, «стары кавалер", ажаніўся на Фёкле.
Жылі яны ўвесь час у згодзе і павазе.
Людвік яшчэ да свайго шлюбу выйграў у князя Сапегі судовую справу, якая тычылася фальварка Мерачоўшчыы, дзе пасля шлюбу і пасяліўся ў 1730 г.
Сюды пазней ён прывёз сваю маладую жонку.
У сям'і Людвіка і Тэклі нарадзілася чацвёра дзяцей: Ганна (1741 - 1814), Язэп (1743 -1789), Кацярына (1744 - 1791) і малодшы - Тадэвуш (1746-1817).
Бацькі Тадэвуша не стала, калі хлопчыку было ўсяго 12 гадоў.
Раптоўна смерць бацькі ў красавіку 1758 г. пакінула глыбокі след у яго душы.
Адпявалі Людвіка Касцюшкі ксяндзы кляштара кармелітаў з Крупчыцаў, кляштару бэрнардынаў са Слоніма, уніяцкія святары са Здзітава і Вежак, а таксама прадстаўнікі праваслаўнага брацтва з Кобрына.
Як піша Тадэвуш Корзан, усё наваколле да Брэста пры пахаванні Людвіка Касцюшкі было напоўнена развітальным гучаннем званоў хрысціянскіх храмаў.
Рэшткі яго знайшлі свой апошні спачын у радавой Сяхнавіцкай капліцы, побач з пахаваннямі продкаў.
Як сцвярджае гісторык Анатоль Бензерук ў гістарычных дакументах старажытны беларускі род Касцюшкі герба "Рох-III" упершыню згадваецца ад першай чвэрці ХV ст., З часоў Вітаўта Вялікага.
Поўнае іх прозвішча гучала як Касцюшка-Сяхнавіцкі.
Менавіта пад гэтым імем сям'я была вядома ў афіцыйным справаводстве Вялікага княства Літоўскага, пачынаючы з сярэдзіны XVI ст.
Продкі Тадэвуша Касцюшкі на працягу цэлых дзевяці пакаленняў жылі ў Беларусі, з'яўляліся ўласнікамі зямлі паміж Камянцам, Брэстам і Кобрынам.
Цэнтрам іх спадчыны здаўна, яшчэ з 1509 г., выступала невялікі маёнтак Сяхновічы (у сучасным Жабінкаўскім раёне Брэсцкай вобласці).
Род Касцюшкі налічвае звыш 200 чалавек. Ля вытокаў роду паўстае Касцюшка Фёдаравіч (каля 1490 - 1561?), Служэбнік вялікага князя літоўскага і караля польскага Жыгімонта I Старога, ад якога ён атрымаў у валоданне Сяхновічы.
Абедзве часткі радавага прозвішча спалучалі імя заснавальніка і назва сямейнага гнязда.
У 1561 г. адбыўся першы значны раздзел сям'і і яе уладанняў паміж сынамі Касцюшка - Іванам (1530? - 1571) і Фёдарам (1540? - 1622).
Разам з тым, Касцюшка назаўжды падзяліліся на дзве вялікія галіны, званыя "Іванавичами" і "Фёдаравичами" (у гонар іх заснавальнікаў).
Прычым, старэйшая галіна паспяхова да існавала да ХХ ст. Яе шляхецтва было пацверджана ў 1852 г. расійскім Сенатам і засведчана ў Першай кнізе дваранства Гродзенскай губерні.
А вось малодшая галіна згасла (з мужчынскага боку) менавіта са смерцю генерала Тадэвуша Касцюшкі.
Яго прамым продкам быў унук Фёдара Касцюшка-Літвінаў Ян Рыгоравіч (1600? - 1647/1648), пры якім Сяхнавіцкі маёнтак дасягнуў свайго росквіту.
Каля 1620 года. Ян Рыгоравіч, заклаў драўляную капліцу, дзе амаль 150 гадоў хавалі яго нашчадкаў. (У XVIII ст. Капліца была перабудавана Аляксандрам Янам Касцюшкі).
Ніхто з шматлікіх продкаў Тадэвуша Касцюшкі ня выдаў, ня прыняў бок ворага і не паказаў яму спіну падчас бітваў.
У дзяржаве яны займалі даволі сціплыя пасады, аднак свой дваранскі гонар, заўсёды неслі высока.
Сын Яна Рыгоравіча - Аляксандр Ян Касцюшка-Сяхнавіцкі (1629 - каля 1711), падсудак брэсцкі, не толькі ўзмацніў сямейную спадчыну, але і першым стварыў радавод сваёй сям'і.
Яго сын і спадчыннік Амброжый Касцюшкі (1667 - каля 1722) - дзед Тадэвуша - вызначаўся надзвычай ганарлівым характарам.
Аднойчы ён нават зрабіў замах на графа Людвіка Пацеея, бо палічыў яго словы за уласную абразу.
Разам з тым, жонка Амброжыя, Барбара з роду Глеўскіх ўяўляла сабой прыклад жаночай прыгажосці і памяркоўнасці.
Магчыма, некаторыя рысы свайго характару Тадэвуш Касцюшка атрымаў ад дзядулі і бабулі.
Бацька Тадэвуша - Людвік Тадэвуш Касцюшка-Сяхнавіцкі (каля 1700 - 1758), мечаносец брэсцкі і ганаровы палкоўнік булавы Польнай Вялікага княства Літоўскага, усё жыццё прысвяціў выратаванні радавога маёнтка, якое збяднела ад частых войнаў, што наваламі каціліся па нашай зямлі.
Польскі гісторык Фелікс Канечны некалі заўважыў, што "палкоўнік жыў з алоўкам у руцэ", бо ўмеў выдатна маляваць, добра пісаў і наогул быў эстэтычна выхаваным чалавекам. Нялёгкія акалічнасці прымусілі яго часова перадаць Сяхнавіцкі маёнтак у карыстанне дзядзьку - харунжаму Фаўстыну Бенедыкту Касцюшкі (1672 - 1755). Існавала дамоўленасць: як толькі Людвік знойдзе магчымасць сабраць патрэбную суму грошай, валодання будуць зноў яму вернуты.
А пакуль палкоўнік стаў арандатарам атрыманага ад вяльможных Сапегаў фальварка Мерачоўшчына каля Косава.
У гэты час таксама сустрэў жанчыну, якая стала дарагіой жонкай палкоўніка.
Маці Тадэвуша Фёкла паходзіла з вядомага ў Беларусі роду Ратамскіх.
Дзяцінства яе было вельмі складаным. Як падае краязнаўца Глеб Цішук, Фёкла нарадзілася у 1718 г. у Аршанскім павеце.
Яе дзед у XVII ст. набыў фальварак Крычын, які размяшчаўся на левым беразе ракі Бярэзіна (цяпер Барысаўскі раён).
Бацька Фёклы Фларыян Казімір Ратамскага быў жанаты з Брыгідай з роду Рамановічаў, якая нарадзіла дзвюх дачок і раптоўна памерла адразу пасля з'яўлення малодшай - Фёклы.
Фларыян ажаніўся другі раз з Розай Карыбскай, пражыў з ёй 10 гадоў, моцна хварэў і памёр у сваім маёнтку Дразы, пакінуўшы на выхаванне Ружы сваіх дачок: адзінаццацігадовую Барбару і дзесяцігадовую Тэклю.
Праз паўгода пасля смерці мужа мачаха ў 1729 годзе выйшла замуж за Драздоўскага эканома Андрэя Рыхліцкага.
Апекуны непаўналетніх сіротак, прызначаныя Галоўным Трыбуналам ВКЛ, паведамлялі аб цяжкім і пакутлівым жыцця дзяўчынак, у прыватнасці, што мачыха спадчынну і маёмасць Барбары і Фёклы распрадала, частку вывезла ў маёнткі свайго бацькі, ніякага выхавання і адукацыі дзяўчынкам не дала.
У рэшце рэшт, сіроткі пакінулі Розу і яе новага мужа.
Спачатку іх прытуліў родны дзядзька Бенедыкт Ратамскі, а пасля яго смерці - цётка Тэрэза Ратамская, у якой яны выхоўваліся, пакуль не выйшлі замуж.
Прыкладна ў сярэдзіне 1739 г. або ў пачатку 1740 года, Людвік Касцюшка, як яго жартаўліва называлі тады, «стары кавалер", ажаніўся на Фёкле.
Жылі яны ўвесь час у згодзе і павазе.
Людвік яшчэ да свайго шлюбу выйграў у князя Сапегі судовую справу, якая тычылася фальварка Мерачоўшчыы, дзе пасля шлюбу і пасяліўся ў 1730 г.
Сюды пазней ён прывёз сваю маладую жонку.
У сям'і Людвіка і Тэклі нарадзілася чацвёра дзяцей: Ганна (1741 - 1814), Язэп (1743 -1789), Кацярына (1744 - 1791) і малодшы - Тадэвуш (1746-1817).
Бацькі Тадэвуша не стала, калі хлопчыку было ўсяго 12 гадоў.
Раптоўна смерць бацькі ў красавіку 1758 г. пакінула глыбокі след у яго душы.
Адпявалі Людвіка Касцюшкі ксяндзы кляштара кармелітаў з Крупчыцаў, кляштару бэрнардынаў са Слоніма, уніяцкія святары са Здзітава і Вежак, а таксама прадстаўнікі праваслаўнага брацтва з Кобрына.
Як піша Тадэвуш Корзан, усё наваколле да Брэста пры пахаванні Людвіка Касцюшкі было напоўнена развітальным гучаннем званоў хрысціянскіх храмаў.
Рэшткі яго знайшлі свой апошні спачын у радавой Сяхнавіцкай капліцы, побач з пахаваннямі продкаў.
